Προβολή : The Elephant Man – Ο Άνθρωπος Ελέφαντας

Μια ταινία-σπουδή στο ανθρώπινο δράμα ενός ανθρώπου που γεννήθηκε και έζησε ολομόναχος, ο «Άνθρωπος-Ελέφαντας» του David Lynch συνεχίζει ακόμη και σήμερα να αγγίζει τις ευαίσθητες χορδές μας με τρόπο καθηλωτικό. Η Κινηματογραφική Λέσχη Αταλάντης προβάλλει το αριστούργημα αυτό στις 20:30 το βράδυ, την Δευτέρα 18 Φλεβάρη, στην αίθουσα προβολών του Κωνσταντινείου Πνευματικού Κέντρου.

The Elephant Man

Θυμάμαι τον Jeff Goldblum στο θαυμάσια ανατριχιαστικό remake της «Μύγας» να λέει στο αντικείμενο του πόθου του (μια παθιασμένη Geena Davis, σε μια από τις ελάχιστες παρουσίες της που αξίζει να θυμόμαστε): «Είμαι ένα έντομο που ονειρεύτηκε ότι είναι άνθρωπος…και του άρεσε. Όμως το όνειρο τελείωσε, και το έντομο ξύπνησε». Καθώς θυμάμαι αυτή την ατάκα, τόσο απλή που στην ουσία της σου παγώνει το αίμα, φέρνω στον νου μου και τον Joseph Merrick. Τον καημένο, τον άτυχο Joseph Merick, που γεννήθηκε διαφορετικός, σε μια εποχή που κανείς δεν ανέχεται το διαφορετικό, να ονειρεύεται, για μια στιγμή, ότι είναι άνθρωπος. Όμως και το δικό του όνειρο τελειώνει κάποια στιγμή, και ο Joseph Merrick ξυπνάει. Κι ανακαλύπτει ότι δεν είναι άνθρωπος, ότι δεν μπορεί να είναι άνθρωπος. Ήταν, είναι και πάντα θα είναι, αυτό που έβλεπαν οι άλλοι άνθρωποι σ’αυτόν: ένα φρικιό.

Ίσως μια σπουδή στην ματαιότητα και στις χαμένες ελπίδες, μπορεί ένα μάθημα στην ανθρώπινη ματαιοδοξία, ακόμα κι ένα σεμινάριο στον φόβο του ξένου, του διαφορετικού, η ιστορία του Joseph ακόμη καταφέρνει να χτυπάει όλες εκείνες τις ευαίσθητες χορδές του ανθρώπινου ψυχισμού που κανείς δεν έχει το θάρρος να παραδεχτεί ότι υπάρχουν. Ο Joseph Merrick γεννήθηκε στο Βικτωριανό Λονδίνο στις 5 Αυγούστου του 1862, χτυπημένος εκ γεννετής από μια σπάνια ασθένεια που παραμόρφωσε ολόκληρο το σώμα του σε φρικτό βαθμό – ακόμα και σήμερα, δεν έχει εξακριβωθεί από τι ακριβώς έπασχε. Ολομόναχος μετά από τον θάνατο της μητέρας του και, αφού τον εγκατέλειψε και ο πατέρας του, κατάφερε να επιβιώσει ως θέαμα σε ένα πλανόδιο τσίρκο, ένα έκθεμα προς τέρψη όσων αρέσκονται στο γκροτέσκο. Η ζωή του άλλαξε όταν γνώρισε τον χειρούργο Frederick Treves, ο οποίος έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για την κατάστασή του και κατάφερε να του εξασφαλίσει μια μόνιμη θέση στο Νοσοκομείο του Λονδίνου. Σύντομα, ο γιατρός κατάφερε να δει πέρα από την εμφάνιση, πίσω από το φρικτό, κατάφερε να ξεπεράσει την αποστροφή που φυσιολογικά ένοιωθαν οι πάντες στην θέα του Joseph, και να ανακαλύψει τον αληθινό άνθρωπο: έναν άνθρωπο έξυπνο, καλλιεργημένο (για τα δεδομένα της εποχής) ευαίσθητο κι ευγενικό. Κατάφερε να ανακαλύψει ότι ο Joseph Merrick, σαν ψυχή, ήταν αντιδιαμετρικά αντίθετος από την εμφάνισή του. Δυστυχώς, ήταν ο μόνος.

Μια ιστορία σαν του Joseph Merrick – που εδώ, λανθασμένα, ονομάζεται John – είναι κομμένη και ραμμένη στα μέτρα του σπουδαίου David Lynch και της ιδιαίτερης ματιάς του. Ο Lynch ποτέ δεν αισθανόταν άνετα με τον ρεαλισμό – ο ψυχισμός, το βαθύτερο είναι και τα υπόγεια νοήματα μιας ιστορίας και των χαρακτήρων της ήταν πάντα ο κόσμος του. Παρά την θαυμάσια απόδοξη της Βικτωριανής ατμόσφαιρας, η εικόνα είναι απλά η επιφάνεια. Ο Lynch επικεντρώνεται στον άνθρωπο, στον χαρακτήρα και στα συναισθήματά του, στις βαθύτερες σκέψεις των πρωταγωνιστών. Και σε μια ιστορία σαν του Joseph Merrick, σε μια ιστορία τόσο βαθιά πολυεπίπεδη και πολύπλοκη, ανακαλύπτει και παρουσιάζει διαμάντια. Από την ξενοφοβία μιας ολόκληρης κουλτούρας ως τον ανθρώπινο αλτρουισμό, από την ελπίδα ως την κατάρρευσή της κι από τον μηδενισμό ως την εξιλέωση, ο «Άνθρωπος Ελέφαντας» είναι μια από τις δυνατότερες μελέτες στην ουσία της ανθρώπινης υπόστασης και των παθηματων της.
Φυσικά, επίκεντρο είναι ο ίδιος ο Merrick και η ζωή του. Ένας ερμηνευτικός άθλος από τον John Hurt ο οποίος, πίσω από το βαρύ μακιγιάζ (απόλυτα πειστικό από τον μαιτρ του είδους Christopher Tucker), αποδίδει κάθε λεπτομέρεια και πτυχή ενός βασανισμένου χαρακτήρα, ενός ανθρώπου που καταφέρνει να επιβιώσει παρά τα όσα έχει να αντιμετωπίσει. Δεν ξέρω ποιό είναι το σημείο που έπεισε την Ακαδημία να του δώσει την υποψηφιότητα, αλλά για μένα είναι η φωνή του. Μια φωνή που κουβαλάει σε κάθε δευτερόλεπτο την απόγνωση, τον πόνο, το βάσανο και την θλίψη μιας ύπαρξης που κανείς δεν ήθελε να υπάρξει, αλλά παρ’όλα αυτά, υπήρξε.
Δίπλα στον John Hurt, άλλος ένας σπουδαίος ηθοποιός στον ρόλο του γιατρού Treves. Ο Anthony Hopkins κρατάει τις ισορροπίες με θαυμαστή άνεση, ένας χαρακτήρας που, παρά την κοινωνική του θέση, διατηρεί την ανθρωπιά του. Δεν είναι η επιστημονική περιέργεια που τραβάει τον Treves στο δράμα του Merrick, αλλά η ανθρώπινη αλληλεγγύη, το να νοιώθεις τα προβλήματα του άλλου σα να είναι δικά σου. Ξέρει ότι οι προσπάθειές του είναι μάταιες, σε έναν κόσμο που έχει μάθει να εξοστρακίζει αυτό που δεν καταλαβαίνει, αλλά συνεχίζει να προσπαθεί.

Ο Joseph Merrick πέθανε σε ηλικία 27 ετών, στις 11 Απριλίου του 1890. Κάποιοι θα μπορούσαν να πούνε οτι λυτρώθηκε από τα βάσανά του. Κάποιοι άλλοι μπορεί να αισθάνθηκαν ανακούφιση – απάνθρωπο αλλά απόλυτα κατανοητό. Και κάποιοι μπορεί να μην ενδιαφέρθηκαν καθόλου. Στην σύντομη ζωή του, ο Joseph Merrick κατάφερε να δώσει ένα μάθημα σε όλους, σε όποια κατηγορία από τις τρεις και να ανήκουν: ότι υπάρχει ανθρώπινη αξιοπρέπεια, και με αυτή πρέπει να προσπαθήσεις να ζεις. Ακόμη κι αν όλοι οι άλλοι κάνουν τα πάντα για να αποτύχεις.

Προβολή : Εις Το Όνομα Του Πατρός – In The Name of The Father

Μια ταινία για την σχέση πατέρα και γιου στην ταραγμένη Βόρεια Ιρλανδία της δεκαετίας του ’70, με μοναδικές ερμηνείες από τους Daniel Day-Lewis, Pete Postlewaite και Emma Thomson, σκηνοθετημένη με μαεστρία από τον Ιρλανδό Jim Sheridan, το «Εις Το Όνομα Του Πατρός» προτάθηκε για εφτα Όσκαρ και δεν πήρε κανένα, φιγουράρωντας ψηλά στην λίστα των πιο αδικημένων ταινιών του αφιερώματός μας. Η Κινηματογραφική Λέσχη Αταλάντης την προβάλλει στις 11 Φεβρουαρίου, στις 20:30 το βράδυ και σας καλεί να την απολαύσετε.

In The Name Of The Father

Βόρεια Ιρλανδία. Ulster για τους Ιρλανδούς, Northern Ireland για τους Βρετανούς, «εκείνος ο αναθεματισμένος τόπος» για όσους ακροβατούν ιδεολογικά ανάμεσα στους μεν και στους δε, ανάμεσα σε αυτούς που δεν μπόρεσαν ποτέ να διαχειριστούν την ανεξαρτησία τους με εποικοδομητικό τρόπο – ποιός μπόρεσε; – και σε αυτούς που δεν μπόρεσαν να δεχθούν ότι η πάλαι ποτέ κραταιά αυτοκρατορία τους διαλύθηκε στα εξ ων συνετέθη. Από την στιγμή που βλακωδώς η Poblacht na hÉireann άφησε το βόρειο άκρο της υπο την κηδεμονία του Στέμματος (απόφαση που έδωσε την αφορμή για τον ούτως ή άλλως αναπόφευκτο Ιρλανδικό εμφύλιο), η Βόρεια Ιρλανδία καταδικάστηκε να είναι ένας από τους πιο πολύπαθους τόπους της Γηραιάς Ηπείρου. Συνεχίζει να είναι μέχρι σήμερα, το μήλον της έριδος ανάμεσα σε δύο διεκδικητές που δεν έχουν ιδέα πια γιατί το διεκδικούν ή πως να λύσουν το ουσιαστικά ανύπαρκτο πρόβλημα που έχουν οι ίδιοι δημιουργήσει από το τίποτα. Παθιασμένα προβάλλουν επιχειρήματα διαφόρων ειδών. Εθνικιστικού τύπου κάποια από αυτά («Η Ιρλανδία στους Ιρλανδούς» και άλλα τέτοια ευτράπελα), θρησκευτικής τάξης κάποια άλλα, τίποτε από αυτά δεν ισχύει. Γιατί η Βόρεια Ιρλανδία έχει αγγλικοποιηθεί – και με μεγάλη της ευχαρίστηση – πολύ πριν την ανεξαρτησία,  το 1921. Γιατί Προτεστάντες και Καθολικοί ζουν πια αρμονικά στο υπόλοιπο της Κοινοπολιτείας, σε έναν εικοστό πρώτο αιώνα που οι διαφορές των δύο δογμάτων δεν αποτελούν πια καν θέμα συζήτησης σε καφετέριες. Το Βορειο-Ιρλανδικό ζήτημα είναι ένα ζήτημα ανύπαρκτο, όπως ανύπαρκτος είναι και ο λόγος ύπαρξης των δύο πλευρών που το συντηρούν πεισματικά.

Αρχές της δεκαετίας του ’70, της πιο πολύπαθης δεκαετίας για το Ιρλανδικό ζήτημα. Μπέλφαστ. Ο Gerry Conlon, άνεργος από την στιγμή που γεννήθηκε και γιος ενός δύστυχου πρώην μπογιατζή, που για να συντηρήσει την φαμίλια του δουλεύει σε γραφείο στοιχημάτων, είναι μικροαπατεώνας και κλεφτάκος: περικυκλωμένη η ζωή του πια από τον IRA και τους Βρετανούς στρατιώτες, κλέβει παλιοσίδερα και τα πουλάει για λίγες δεκάρες. Επικίνδυνη ασχολία, καθώς βρίσκεται συνέχεια στο στόχαστρο και των μεν και των δε. Απηυδισμένος από την όλη κατάσταση, περνάει απέναντι, στο Λονδίνο, χωρίς σκοπό, χωρίς σχέδιο, χωρίς να ελπίζει σε τίποτα και χωρίς να περιμένει τίποτα. Την ίδια στιγμή, η Βρετανική Κυβέρνηση περνάει τον Αντιτρομοκρατικό Νόμο, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να ηρεμήσει την κοινή γνώμη η οποία έχει βρεθεί στα όριά της εξαιτίας των πολυάριθμων βομβιστικών επιθέσεων που έχουν κοστίσει σε ζωές και σε ηρεμία. Ο Νόμος δίνει το δικαίωμα στην Αστυνομία να κρατήσουν κάποιον ύποπτο για εφτά ημέρες χωρίς δίκη. Μια βομβιστική επίθεση σε παμπ της συνοικίας Guildford, δίνει την ευκαιρία στις Αρχές να δοκιμάσουν τον Αντιτρομοκρατικό Νόμο. Ύποπτος, ο Jerry και τρεις άλλοι. Συλλαμβάνεται και καταδικάζεται. Για κάτι που δεν έκανε.

Η υπόθεση της ταινίας βασίζεται σε αληθινό συμβάν: στην σύλληψη και καταδίκη των τεσσάρων υπόπτων για την βομβιστική επίθεση στο Guildford, στις 5 Οκτωβρίου 1974, τεσσάρων υπόπτων που έμειναν στην ιστορία σαν «Οι Τέσσερις Του Guildford». Βασισμένος στο βιβλίο του ίδιου του Gerry Conlon, «Presumed Innocent»,  ο Ιρλανδός Jim Sheridan επιστρέφει πάλι στην πατρίδα του μετά το «My Left Foot», ντεπούτο που τον έκανε διάσημο και του χάρισε την πρώτη του υποψηφιότητα για το Oscar σκηνοθεσίας. Και φαίνεται πως η Ιρλανδία του κάθεται καλά. Αργότερα, θα την ξαναεπισκεφτεί, στο «In America» και στο «The Boxer» ταινίες οι οποίες αμφότερες θα του χαρίσουν άλλες δύο υποψηφιότητες αλλά όχι την πολυπόθητη νίκη. Στο «In The Name Of The Father» συγκεντρώνεται πιο πολύ στην ταραγμένη σχέση του Conlon με τον πατέρα του, χωρίς να αφήνει στο περιθώριο την πραγματική ιστορία. Σκηνοθετική και σεναριακή άδεια για δραματουργικούς λόγους δεν αποφεύγονται – σαν παράδειγμα, ο Gerry Conlon ποτέ δεν μοιράστηκε το ίδιο κελί, ούτε καν την ίδια φυλακή, με τον πατέρα του – αλλά λειτουργούν. Είναι δυνατή η σκηνοθεσία του Sheridan, και εξίσου δυνατός είναι και ο φακός του. Σαν Ιρλανδός κάνει την πολιτική του δήλωση – οι Βρετανοί στρατιώτες παρουσιάζονται σαν άξεστοι εισβολείς και οι αστυνομικοί ελάχιστα διαφέρουν από τους τρομοκράτες που ανακρίνουν – αλλά σαν σκηνοθέτης την περιορίζει τόσο, ώστε να μην καλύπτει την ισχύ της εικόνας και των γεγονότων.
Το cast είναι πραγματική βόμβα. O Daniel Day-Lewis, φρέσκος από την βράβευση του για το «My Left Foot» έχει τον ρόλο του Conlon και τον σηκώνει στους ώμους του. Πραγματικά τραγικός ο χαρακτήρας του, ένας άνθρωπος που τίποτα δεν του πάει καλά στην ζωή του, είτε εξαιτίας του είτε εξαιτίας των περιστάσεων. Δεν τον λες «ατυχο». Είναι μόνο ο λάθος άνθρωπος στον λάθος τόπο.
Διπλα του, εξίσου τραγικός χαρακτήρας είναι και ο πατέρας του, ο Giuseppe Conlon, και ο Pete Postlewaite «ζωγραφίζει». Τον έχουμε ξαναδει τον Postlewaite στο «Usual Suspects» όπου ερμηνεύει ανατριχιαστικά τον δικηγόρο Kobayashi αλλά εδώ πραγματικά θαυμάζουμε την ερμηνεία του. Ένας άνθρωπος που τον κατατρέχει το παρελθόν του, που προσπαθεί να συντηρήσει μια οικογένεια πάνω-κάτω δυσλειτουργική, που προσπαθεί να επιβιώσει σε ένα περιβάλλον επικίνδυνο και ασταθές. Προσπαθεί να φτιάξει τα πράγματα, όσο μπορεί, με όσες δυνάμεις έχει. Τα καταφέρνει; Μάλλον όχι, τουλάχιστον όχι άμεσα. Ανάμεσα στις αξιομνημόνευτες ερμηνείες της ταινίας, αυτή του Postlewaite είναι η πιο σοβαρή, η πιο συμμαζεμένη και εν τέλει η πιο δυνατή.

Το «In The Name Of The Father» δεν είναι ιστορικό δράμα. Δεν αντιπαραβάλλουμε τα πραγματικά γεγονότα με αυτά της ταινίας. Είναι μια ταινία για την σχέση μεταξύ πατέρα και γιου σε ένα ταραγμένο περιβάλλον, είναι μια ιστορία ανθρώπων και ανθρωπίνων συναισθημάτων. Και, στα πλαίσια του αφιερώματος της Λέσχης μας – Οσκαρικές Αδικίες, υπενθυμίζουμε – είναι μια από τις πιο αδικημένες ταινίες της δεκαετίας του ’90.

Mήνας για OSCAR

Στα πλαίσια της αναζήτησης νέων ιδεών αποφασίσαμε να επεκτείνουμε το πρόγραμμα προβολών της προσθέτοντας μια ακόμη ημέρα, πέραν της καθιερωμένης Δευτέρας, για ειδικές προβολές και μόνον για τα εγγεγραμμένα της μέλη. Έτσι από τον Φεβρουάριο θα υπάρχει μια ακόμη προβολή κάθε Τετάρτη την ίδια ώρα με αυτή της Δευτέρας. Οι προβολές της Τετάρτης φιλοδοξούν να συστήσουν στα μέλη μας έναν διαφορετικό κινηματογράφο που θα αποτελείται από μηνιαία αφιερώματα, ελληνικό κινηματογράφο, παλιές αλλά κλασσικές στιγμές της 7ης Τέχνης και ότι άλλο μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά με τις κανονικές προβολές.

Έτσι το αφιέρωμα του Φεβρουαρίου αποφασίσαμε να αφορά τα όσκαρ μιας και κάθε χρόνο ο κινηματογραφόφιλος κόσμος κινείται στους ρυθμούς της περίφημης απονομής των αγαλματιδίων της χρονιάς. Ενώ όμως η ιστορία των όσκαρ αποτελείται από ένδοξες και λαμπερές στιγμές εμείς αποφασίσαμε να σηκώσουμε το κόκκινο χαλί και να ρίξουμε μια ματιά στη σκοτεινή πλευρά του. Έτσι λοιπόν για το Φεβρουάριο προτείνουμε οκτώ ταινίες που ενώ η Ακαδημία τις αγνόησε σκανδαλωδώς, μην απονέμοντάς τους κανένα Όσκαρ, ο Χρόνος ήταν αυτός που τους απένειμε το πιο αξιόπιστο βραβείο: τις τοποθέτησε ανάμεσα στις κλασσικές στιγμές του Κινηματογράφου. Ανάμεσά τους τα κορυφαία αριστουργήματα των Χίτσκοκ και Κιούμπρικ που δεν έχουν τιμηθεί ποτέ με Όσκαρ σκηνοθεσίας, ο μεγάλος Τσάρλι Τσάπλιν στην πρώτη ομιλούσα ταινία του που πάντα παραμένει επίκαιρη, ο Ντέιβιντ Λιντς στην δεύτερη μόλις μεγάλου μήκους ταινία του, το θρυλικό Μπλέηντ Ράνερ του Ρίντλεϊ Σκοτ αλλά και τρείς ακόμα κλασσικές ταινίες των τελευταίων είκοσι χρόνων.

Δευτέρα, 4 Φεβρουαρίου
Ο Μεγάλος Δικτάτωρ (The Great Dictator, 1940, ΠΕΝΤΕ ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΕΣ)
Σκηνοθεσία: Τσάρλι Τσάπλιν

Τετάρτη, 6 Φεβρουαρίου (ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΛΗ)
Το Κουρδιστό Πορτοκάλι (A Clockwork Orange, 1971, ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΕΣ)
Σκηνοθεσία: Στάνλεϊ Κιούμπρικ

Δευτέρα, 11 Φεβρουαρίου
Στο Όνομα του Πατρός (In the Name of the Father, 1993, ΕΠΤΑ ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΕΣ)
Σκηνοθεσία: Τζιμ Σέρινταν

Τετάρτη, 13 Φεβρουαρίου (ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΛΗ)
Δεσμώτης του Ιλίγγου (Vertigo, 1958, ΔΥΟ ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΕΣ)
Σκηνοθεσία: Άλφρεντ Χίτσκοκ

Δευτέρα, 18 Φεβρουαρίου
Ο Άνθρωπος Ελέφαντας (The Elephant Man, 1980, ΟΚΤΩ ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΕΣ)
Σκηνοθεσία: Ντέιβιντ Λιντς

Τετάρτη, 20 Φεβρουαρίου (ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΛΗ)
Μπλέηντ Ράνερ (Blade Runner, 1982, ΔΥΟ ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΕΣ)
Σκηνοθεσία: Ρίντλεϊ Σκοτ

Δευτέρα, 25 Φεβρουαρίου
Τα Απομεινάρια μιας Μέρας (The Remains of the Day, 1993, ΟΚΤΩ ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΕΣ)
Σκηνοθεσία: Τζέιμς Άιβορι

Τετάρτη, 27 Φεβρουαρίου (ΜΟΝΟ ΓΙΑ ΤΑ ΜΕΛΗ)
Καληνύχτα, και Καλή Τύχη (Good Night, and Good Luck, 2005, ΕΞΙ ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΕΣ)
Σκηνοθεσία: Τζορτζ Κλούνεϊ